Podsumowanie cd.

Panel dyskusyjny, przeciwnie niż analiza instrumentalna, wykazał różnice w kolorze, w szczególności dla Terebinthus, której barwa odbiegała od zieleni w kierunku koloru żółtego, oraz T2 z taką samą tendencją. Również w przypadku rozmiaru ankietowani oceniali inaczej niż wskazywały pomiary. Pistacje oceniona zostały jako średniej wielkości, bez różnic pomiędzy odmianami oraz metodami nawadniania. Ponadto Integerrima była bardziej „pistacjowa” od pozostałych, a w Terebinthus wyczuwalny był posmak spalony. Najczęściej odstawała od reszty Atlantica: najmniej prażona, twarda, krucha i chrupka, najmniej „drewniana”, nieco bardziej słodka, o intensywnym posmaku oraz wrażeniu pozostawania na zębach. Oprócz tego, że zauważono mniejszą twardość, chrupkość i kruchość w T1, nie wyczuwano różnic między orzechami z różnych irygacji.

Pomiar makro- i mikroelementów wykazał różnicę pomiędzy odmianami w przypadku żelaza, miedzi oraz cynku. Integerrima zawierała mniej Fe niż Atlantica i więcej niż Terebinthus; charakteryzowała się również najniższą ilością Mn i Zn. W przypadku dwóch ostatnich elementów, różnice występowały również w obrębie irygacji. Obniżenie ilości wody może powodować wzrost zawartości miedzi, co pozostaje w sprzeczności z Secano, gdzie miedź utrzymuje się na poziome próby kontrolnej, podlegającej regularnemu nawadnianiu.

T1 odróżniała się od T0 i T2 udziałem procentowym związków lotnych. Związki aromatyczne, decydujące o smaku, mogą wpływać na końcową ocenę podczas analizy organoleptycznej.

Dokonując ostatecznej oceny, należy wziąć również pod uwagę, że deficytowe nawadnianie nie powinno wiązać się ze spadkiem wydajności produkcji czy spadkiem jakości produktu. Oprócz oszczędności wody, winno prowadzić do rentownej produkcji wysokiej jakości owoców. Choć system śródziemnomorski musi poradzić sobie z ciężkimi niedoborami wody i rozwijać zrównoważone użycie wody, nie w każdej produkcji można limitować dostarczanie wody. Materiał roślinny powinien  charakteryzować się mniejszym wymaganiem na wodę oraz większą odpornością na stres powodowany jej niedoborem.

Pomimo nieco mniejszej twardości i chrupkości, T1 uzyskał najwyższą ocenę wśród konsumentów. Ponadto zawiera zrównoważoną ilość oleju, kwasów oleinowego i linolowego oraz Cu. Owoce z drzew poddanych irygacji T1 charakteryzowały się również średnią twardością (met. instrumentalna) oraz nie wykazywały tendencji do żółknięcia podczas prażenia. Można polecić ten sposób deficytowego nawadniania drzew jako optymalny – przynoszący oszczędności bez utraty jakości owoców. Dalsze obniżanie ilości wody może skutkować zmianami, które spowodują pogorszenie jakości produktu. Spośród odmian, najlepiej wypadła odmiana Integerrima, o intensywnie pistacjowym smaku, twardych i średnich rozmiarów owocach. W przeciwieństwie do Terebinthus, odmiana ta jest odporna na prażenie - nie żółknie zachowując intensywnie zielony kolor oraz nie daje posmaku spalonego. Ponadto plon uzyskany dla tej odmiany w 2013 był wyższy od plonu Terebinthus, a niższy od Atlantica. Najgorzej w teście wypadła odmiana Atlantica, źle znosząc deficyt wody (zmniejszenie rozmiaru oraz ilości oleju) oraz wykazując oporność na prażenie, negatywnie odbijającą się na właściwościach organoleptycznych (kruchość, chrupkość, smak prażenia). Dodatkowo pozostawia niekorzystny intensywny posmak oraz wrażenie pozostawania na zębach. Zdecydowanie i mocno od reszty odbiegała Secano, wykazując najniższą jakość pistacji. Potwierdza to jak ważne jest umiejętne i racjonalne prowadzenie upraw.